Psixoloq Elnur Rüstəmov: Yaşamaq gözəldir. Hər bir insan yaşamağı seçməlidir və nə olursa olsun yaşamaq uğrunda mübarizə aparmalıdır
Cəmiyyətdə müzakirə olunan, zəmanəmizin ən tükürpədici və düşündürücü problemlərindən biri də insanların intihar etməsidir. Bunu yaradan səbəblər nədir, niyə bəşəriyyətin, texnologiyanın, ümumiyyətlə bizi əhatə edən hər şeyin bu qədər inkişaf etdiyi, tərəqqiyə çatdığı bir zamanda gənclər intihara meyil edirlər? Bu anidən baş verən bir hərəkətdir? Bəlkə, kökləri uzun zamanlardan gələn psixoloji haldır?
Müasir dövrdə intihar halları daha çox gənclər arasında baş verir. Hər bir insan individual varlıqdır və intihara təşəbbüs edən gəncin öz tarixçəsi var. Psixoloqların fikrinə görə, gənclərin həyatlarına son qoymasına səbəb olan faktorlar cəmiyyətdə qarşılaşdıqları neqativ hallar, həddindən artıq informasiya bolluğu, sosial problemlər, ailə problemləri, həmyaşıdlarıyla yaranan konfliktlərdir. Həssas, bədbin, qəmli, daxili dünyalarının əsiri olan insanlar da risk qrupundadırlar.
İlk baxışdan müvəffəqiyyətli, çox zəhmətkeş, “xoşbəxt” görünən gənclərin özlərinə qəsd etməsi insanı düşünməyə və analiz etməyə sövq edir. Axı nədən? “Heç ondan gözləməzdim”, “Heç ağlıma gəlməzdi” - deyə düşünənlərimiz olur.
Problemin böyük məsuliyyəti əsasən valideynlərin üzərinə düşür. Çünki gənc hər hansı bir problemlə üzləşdikdə valideyni onu dinləməyib diqqət yetirmədikdə o, kimə, hara müraciət edəcəyini bilmir, özünə qapanır və özünü lazımsız, əhəmiyyətsiz bir varlıq kimi hiss edir. Müasir dövrdə valideynlər uşaqlarının maddi təminati ilə bağlı daha çox vaxt sərf edirlər. Boş vaxtlarını isə sosial şəbəkələrdə keçirməklə məşğul olurlar. Amma bu belə olmamalıdır.
Bu məqamda qeyd etmək yerinə düşər ki, 2014-cü ilin dörd ayı ərzində Azərbaycanda 122 nəfər intihar etməklə dünyasını dəyişib.
İntiharlar əksərən sosial problemlər səbəbindən baş vermir...
Məsələyə münasibət bildirən Psixologiya və Konsultasiya Mərkəzinin (PCC) psixoloqu Elnur Rüstəmov qeyd edib ki, intiharların əksərən sosial problemlər səbəbindən baş verməsi fikri ilə razı deyil. O, bildirib ki, Skandinaviya ölkələri, İsveçrə dünyanın inkişaf etmiş ölkələri sırasında olsalar da, bu ölkələr intiharların sayına görə ilk sırada dururlar. Bu ölkələrdə intiharlar Azərbaycanla müqayisədə 10 dəfə artıqdır. Onun sözlərinə görə, hər bir yaş qrupunda intiharların baş verməsi müxtəlif səbəblərlə əlaqədardır: “İntiharın bir çox səbəbləri var. Adətən xəstəlikdən əziyyət çəkmiş, tək qalan, zərərli vərdişlərdən asılı olan insanlar intihara əl atırlar. Bu, klassik bir təsnifatdır. Ancaq son zamanlar intiharın mahiyyətinə fikir versək, görərik ki, intiharlara səbəb daha çox gənclərin, yeniyetmələrin cəmiyyətdə özünü tapa bilməməsidir. Onların zamanlarını düzgün bölə bilməmələri, həyatdan məmnun qala bilməmələri və s. bu faktorlar məhz intiharı seçmələrinə təsir göstərir. Törəmə səbəblər kimi xüsusən yeniyetmələr arasında sevgidə uğur qazana bilməmək, təhsillə bağlı problemləri də qeyd edə bilərik. Bunlar ən sonda ümidsiz vəziyyətə düşən insanların intiharına gətirib çıxarır”.
İntiharlar maarifləndirmə ilə aşıla bilər
Psixoloq bildirir ki, insanları bu sahədə maarifləndirdikcə onların intihara qarşı immunitetini qaldırmış olarıq: “İnsanlarımız bu gün müasir texnikanın inkişaf etdiyi bir dövrdə yaşayır. Onları həyata bağlayan məfhumlar zaman-zaman dəyişir. Düşünürəm ki, biz insanları maarifləndirsək bu problemin də həllini tapmış olarıq. Sırf psixoloji istiqamətdə yaxşı olardı ki, mütəmadi olaraq seminarlar keçirilsin, broşürlar paylansın. Əgər insanların problemi varsa onlar mütləq psixoloji dəstək almalıdırılar. Yaxşı olardı ki, bu, mütəxəssislər tərəfindən həyata keçirilsin. Əfsuslar olsun ki, bu situasiyalarda insanlar təyinata xas olmayan sahələrə müraciət edirlər. Əgər insan depressiyadadırsa onu ekstrasens, falçıya, cin çıxarmaya yox, psixoloq yanına aparmaq lazımdır. İnsanlarımızı bu istiqamətdə maarifləndirmək lazımdır. Maarifləndirmə kor koranə şəkildə deyil, müəyyən bir layihə çərçivəsində həyata keçirilməlidir. Yaxşı olardı ki, xarici ölkələrdə olduğu kimi, bizdə də ailə psixoloqları fəaliyyət göstərsin. Orta məktəblərdə bir psixoloq deyil, bir neçə psixoloq uşaqlarla psixoloji iş aparsın, onlar üçün xüsusi otaq ayrılsın. Bu işə məsuliyyətli yanaşmaq lazımdır. Məktəblərdə çox zaman praktikası olmayan psixoloq işləyir ki, bu da gözlənilən effekti vermir. Amma bizim dövlət və QHT-lər də bu sahədə fəaliyyətsiz deyillər. Səhiyyə Nazırliyi bu sahədə yetərli addımlar atır. Lakin düşünürəm ki, bu addımları daha da genişləndirmək lazımdır. Maarifləndirmə aparıldığı təqdirdə problem qismən də olsa tənzimlənəcək. Bu istiqamətdə qanun qəbul olunsa daha yaxşı olar”.
Kütləvi informasiya vasitələri diqqətli olmalıdır
Psixoloq deyir ki, kütləvi informasiya vasitələrində intihar hadisələri haqda məlumatların deyil, maarifləndirici yazıların yer alması daha məqsədəuyğun olardı: “Ancaq əsas məqam ondan ibarətdir ki, intihar edənlərin bir qismi uzun müddət psixoloji problemlərdən əziyyət çəkən şəxslər olur. Sadəcə, ailə səhlənkarlığı və yaxud da fərdin özünün öz durumuna səhlənkar yanaşması ən sonda intihara gətirib çıxarır. Ona görə də, buna qarşı tək bir fərd yox, ətrafda olan bütün insanlar mübarizə aparmalı, diqqətli olmalıdırlar. İstər gənc, istər yeniyetmə, istər yetkin insan olsun, psixoloji durumunda bir narahatçılıq varsa, onunla bağlı təcili təxirəsalınmaz işlər aparılmalıdır. Çünki intihar bir etiraz formasıdır. Lakin doğru etiraz deyil. Fərd bununla hər şeyini itirir. Yaşamaq gözəldir. Hər bir insan yaşamağı seçməlidir və nə olursa olsun yaşamaq uğrunda mübarizə aparmalıdır. Düşünürəm ki, bu istiqamətdə cəmiyyəti müəyyən qədər maarifləndirmək lazımdır”.

Oqtay

http://yeniazerbaycan.com/Sosial_e17351_az.html