Williams sindromu və ya Williams-Beuren sindromu, ilk dəfə 1961 ci ildə  Williams və Beuren adlı həkimlər tərəfindən  müəyyən edilmiş bir xəstəlikdir.  Dünyada az-az  görülən genetik bir xəstəlikdir. Bu sindromun görülmə sıxlığı 30.000 doğumda 1 dir və hər iki cinsiyyətdə görülmə tezliyi bərabərdir. 

Postnatal depressiya nədir?-İnsan , həyatını təməldən dəyişdirən və bir daha artıq heç bir şeyin əvvəlki kimi olmayacağı  düşüncəsi yaradan vacib dəyişikliklər yaşayır. Məsələn, evlənmək, boşanmaq, yaxın birini itirmək, bir şəhərdən başqa bir şəhərə köçmək və s insan həyatında vacib bir dəyişikliyə yol açdığı üçün, bəzi insanların təşvişə və depressiyaya düşməsinə kimi gətirib çıxara bilər. 

Rett sindromlu uşaqlarda 6-12aya qədər normal və ya normala yaxın inkişaf gedir. Daha sonra inkişafin dayandığı uzun bir fadilə dövrü başlayır. Bu fadilə mərhələsində ( 6 aydan 1.5 yaşa qədər) körpələr çox az göz kontaktı qururlar və ouuncaqlara qarşı maraqları azalır.

Daun sindromlu uşaqlarda körpəlik dövründə əzələ tonusu aşağı olur.Buna bağlı olaraq uşaqda əmmə aktı formalaşmır və nəticə olaraq uşaqda qidalanma problemi yaranır.

Təşviş pozuntusu olan uşaqlar özlərinin və ailələrinin və hətta dostlarının təhlükəsizliyi,  sağlamlığı kimi mövzularda həddindən artıq həssas və özlərindən gözlənilənin üstündə məsuliyyət sahibi kimi davranırlar. 

Dəfələrlə qarşılaşdığım bu kimi durumlara zaman keçdikcə məna verməyə çalışmışam. Gedilən evdə hələ qapını döyməmiş uşağa bir-bir kimə nə demək lazım olduğunu əzbərlədən valideynlər… Çox gümanki uşağın bu cür böyük kimi, yaşına uyğun olmayan şəkildə salamlaşması, hal- əhval soruşması heç də təbii və isti münasibət olmur. Əslində uşaq dediklərinin çoxunun mənasını belə bilməyə bilər.

Analar uşaq dünyaya gəldiyi andan onların yemə və gigenik normlarına xüsusi diqqət yetirirlər. Xüsusən yemək yedizdirərkən normasını aşaraq “zəifləyəcək” düşüncəsi ilə zorla yedirirlər. Sevgisini körpəsini çox yetizdirərək göstərən ana zaman keçdikcə rolları dəyişərək yeməkdən qaçan uşaq və əziyyət verən ana roluna çevrilir. Bu problem zamanı hər cür vasitələrdən istifadə edilir. Məsələn, onlarla şərt kəsir, şantaj edir, fiziki cəzalandırır, mükafatlandırı heç biri təsir etməsə ən sonda yerə uzadaraq zorla ağzına qoymaya cəhd edir. Amma bu heç də uşaq kaprizi dediyimiz vəziyyət olmaya bilər. Bu əlamətlər anoreksiya dediyimiz klinik- psixoloji problemin başlanğıcı ola bilər.

“Qadınlar, özünüzə qulluq edin. Gözəl görünün. Kişilərin əksəriyyətinin xəyanətinin səbəbi qadınların özlərinə baxmamasıdır”. Bunlar ən çox eşitdiyimiz sözlərdən biridir. Qadınlar isə bu ifadələri vizual baxımlılıqda görür və özlərinə gözləllik etalonu seçib ona bənzəməyə çalışırlar.Sonra isə həkim nəzarətindən kənar pəhrizlər, bahalı markalı ətirlər, makiyaj ləvazimatları və s. – müəyyən komplekslər yaranmağa başlayır. Bununla da bəylərə daim şübhə ilə yanaşırlar. Qadınlar xəyanətlə rastlaşarkən “o, qadın məndən gözəldir mi?

Yeniyetməlik yaşları və bu dövrdə məktəblilərlə düzgün iş formaları və istiqamətləri seçmək üçün unutmaq olmaz ki, bu dövr insan həyatının ən böhranlı çağlarıdır. Psixoloqlar tərəfindən yeni böhran onun xarakteri və əhəmiyyəti, baş vermə səbəbləri müxtəlif şəkildə başa düşülür. Çox tədqiqatçılar bu dövrün cəmiyyətin bütövlükdə yeniyetmələrə düzgün olmayan münasibəti kimi izah olunur. Qeydlərə görə şəxsiyyət yeni yaş mərhələsində qarşısında duran problemləri sadəcə olaraq həll etməkdə çətinlik çəkir. Bir sıra alimlərin fikrincə, bu inkişaf mərhələsinin yeniyetmələr tərəfindən nisbətən sakit keçirilməsi “böhransız” nəzəriyyələrin irəli sürülməsinə səbəb olmuşdur.

Uşaqlıq və yetkinlik dövründə yaşanan psixiatrik və psixoloji problemlərdə lazımlı vəziyyətlərdə uşaq-yeniyetmə psixoloq yardımı çox əhəmiyyətlidir. Yeniyetməni anlamanın, yeniyetmə valideyn əlaqəsinin sağlıklı olması üçün önəmli faktordur. Amma yeniyetməlik dönəmində yaşananlar yeniyetmə üçün nə qədər çətindir. Təəssüf ki, valideyn üçün də çətindir. Ana-ata üçün də artıq bəzi şeylər dəyişdirmişdir. Kiçik uşaqları artıq böyümüş və öz ayaqları üzərində durabilmə, evdən ayrılma öz yuvasını və həyatını qurma yolunda böyük addımlar atmağa başlamışdır.

Uşaqlarımız “Ağ kağıza” bənzəyir. Nə yazarıqsa, onu oxuyarıq. Uşaqlarınıza gözəl, əyləncəli, sevgi dolu uşaqlıq yaşadın. O “Ağ kağızlara” oxuduqda zövq alacağınız cümlələr yazın, və gələcəkdə də sevinclə oxuyun. Və onları günahlandırmağa ara verərək, özünüzü də günahlandırmağa vaxt ayırın…!!!

Uşaqlarda təhsilin doğumdan sonra başlamasıyla birlikdə, hər yaşda fərqli motor bacarıqlarının inkişafı psixoloji vəziyyətləri haqqında ipucu verir.Sevgi, şəfqət, empati, eyni zamanda qaydalar, sərhədlər və məsuliyyətləri gözəl bir ailə mühitində nizamlayıb dinc və xoşbəxt böyümələrini təmin etmək ,məktəb əvvəli təhsildə faydalı olacaq.

Nədir üzündəki o kəlimələr???!

Axmış,çökmüş kəlimələr…

Gözlərinə həkk olunub,nəm bağlamış kəlimələr…

Düyünlənmiş qaşlarında bu acıq nə?

O islanmış yanaqlarda bu acı nə?

Nədir sənə əzab verən, nədir uşaq?!

Hər cizginə hopub qalan,

Səni uşaqlığın qoynundan qoparıb alan,

Nədir Səni xəyalların zirvəsindən yerlərə salan?

Nədir uşaq?! Nədir axı?!....

Uşaqlar müəyyən yaşa çatdıqdan sonra dil açmağa yeni sözlər söyləməyə başlayırlar. Bəzi uşaqlarda isə bu problem yaradır və özlərini ifadə edə bilmirlər. Sözləri tam deməkdə çətinlik çəkirlər.Nitqlərində hecalar arasında uzun məsafələr yaranır.Bələ vəziyyətlə qarşılaşdıqda mütləq mütəxəssislə əlaqə saxlamaq lazımdır.

Yemək yemək – 0-6 yaş aralığında valideynlər tərəfindən xüsusilə vurğulanan problemlərdəndir.  “Həvəslə yemək hazırlayıram amma bir loxma belə yedirə bilmirəm, mənimlə inadlaşır, sözümə qulaq asmır, ancaq televizor qarşısında yedizdirə bilirəm, başqalarının uşaqları necə rahat yeyir amma mənimki böyük bir faciyəyə çevrilir, başqası verəndə yeyir amma mən verəndə ağzını belə açmır, yemək saatlarında çığırıb-bağırmaqdan yoruldum artıq!”

Yeniyetməlik dövrü somatik dəyişikliklərlə başlayan və gəncin ictimai baxımdan yetkin kafiliyini qazanması ilə sonlanan bir dövrdür.

 Sürətli fiziki dəyişiklik  başlaması ilə birlikdə yetkinin dəyişən bədəninə ruhi olaraq uyğunlaşma müddəti başlayır. Bədənsəl inkişafa bağlı dəyişikliklər fərqli surətlərdə və sırada ortaya çıxa bilər. Bu fərdi fərqliliklər yetkinin ictimailəşmə müddətinə təsir edər. Erkən yetkinlikdəki problemlər ümumiyyətlə bu müddətlə əlaqəli olaraq ortaya çıxar.

Hazırda uşaqlar arsında ən çox rast gəlinən narahatlıqlardan biri davranış pozuntusu və kaprizlərdir.Demək olar hər 10 uşaqdan 7-sində bu problemə rast gəlinir.

 Əksər hallarda davranış pozuntusunu aşılanmayan özünəxidmət vərdişləri və sosial bacarıqlarla qarışdırırlar. Ancaq burada olan əsas fərq, aşılanmayan özünəxidmət vərdişləri və sosial bacarıqların mənimsənilməməsi tərbiyə qüsurudur,davranış pozuntusu isə psixi və fiziki inkişafda yaranan narahatlıqların davranışda göstəricisidi.

Perfeksionizm başqa sözlə mükəmməlliyətçilik – bu mövqeni ilk baxışdan qüsursuzluq kimi qavrayırıq. Əslində  mövcud olan qüsurları gizləmək üçün “ dəridən qabıqdan çıxmaq”, o cümlədən  sahib olmaq istəyib də  ola bilmədiyimiz keyfiyyətlərin  şəxsiyyətin strukturunda  yaratdığı boşluqları  doldurmaq üçün istifadə edilən cəhdlərin adıdır.Potensialından daha artığına sahib olmaq istəyi insanlarda müxtəlif davranışlar şəklində özünü göstərir. İstənilən mühitdə şəxslərarası münasibətdə  insan daim öz mövqeyinin  toxunulmazlığı uğrunda mübarizədədir.

Əsrlərdir həm elm adamlarının, həm də bir çox insanın marağını çəkən bir mövzu;  Əkizlik . Eyni qarnı paylaşmaq və eyni anda dünyaya gözlərini açmaqla başlayıb , sonra çox uzun illər kimsənin anlamayacağı qədər xüsusi bir bağ ilə bağlanan iki insan ...

Əvvəlcə bu qədər maraq oyandıran əkizliyin necə bir hadisə olduğunu və növlərini araşdıraq ;

Tək yumurta əkizləri : Sperm tərəfindən döllənən yumurta daha sonra yarıya bölünür. Bu səbəblə , genetik strukturları eyni olur və xarici görünüş olaraq da bir-birlərinə çox bənzəyirlər.

Cüt yumurta əkizləri : İki ayrı yumurtanın iki fərqli sperma tərəfindən mayalanmasından meydana gəlir. Gen strukturlarına baxıldığında yalnız 50%-nin eyni olduğu görülür. Xarici görünüşləri bir-birlərinə normal bacı-qardaş qədər bənzəyir.

Son zamanlarda cəmiyyətdə geniş yayılmış problemlərdən biri də özünəqapanmadır. İstənilən yaş dövründə olan insanlar üçün xarakterik olsa da, uşaqlarda rast gəlmə tezliyi daha intensivdir. Gündəlik həyatda təsirinə məruz qaldığımız sosioloji və psixoloji amillər özünəqapanmanı daha da sürətləndirir. Hazırki  dövrdə bu problem ən aktual mövzular içərisindədir və getdikcə gəncləşməkdədir. Özünəqapanma probleminin yaranma səbəblərini və ona təsir göstərən amilləri vaxtında müəyyən etməklə aradan qaldırmaq mümkündür.

iri var idi, biri yox idi. Hər bir uşaq bu sözləri  maraqla və zövqlə dinləyir. Sirli nağıllar aləminə uşaq çox kiçik vaxtlardan təxminən 2 yaşından düşür. Əgər körpə qayğıkeş ailədə məhəbbətlə əhatə olunursa onda nağıla daha tez hazırlanır. Əvvəl laylalar, sonra bayatılar,  şeirlər və mahnılar eşidir.Bütün bunları dinləyən körpə yavaş-yavaş nağıla yaxınlaşır və ömür boyu onunla qalır. Psixoloqların fikrincə nağıllarla uşaqlar ətraf aləmi dərk edir.  Çünki hər bir nağıl insanların münasibətindən bəhs edir.

Bu sindrom uşaq yaşlarında xroniki davranış pozğunluğunun ən yayılmış formasıdır.Hərəki tormozlanma,davranışın impulsivliyi,diqqət pozğunluğu həmçinin hərəki koordinasiyanın yüngül çatışmazlığı və kiçik motorika pozğunluğu ilə meydana çıxır.

Diqqətin cəmlənməsinin deffekti uşaqlarda məktəb tapşırıqlarının pis yerinə yetirilməsinə səbəb olur.Bu sindrom oyun və məşğələlər zamanı daha qabarıq meydana çıxır.Ən pisi odur ki,hiperaktiv uşaqlar onlara can sıxıcı gələn,bir neçə dəfə təkrarlanan,çətin tapşırıqları yerinə yetirirlər.Diqqətin cəmlənməsinin çətinləşməsi ilə yanaşı,dağınıqlıq-kənar stimula reaksiyanın yüksəlməsi qeyd olunur.

Fəal uşaq yaxşıdır. Yəni bu o deməkdir ki, uşaq ilk növbədə sağlamdır.  O qacır, tullanır, yıxıb-dağıdır, dalaşır, dişləyir, rəqs edir, mahnı oxuyur və s. Belə uşağın anası ancaq uşaq yatanda sevinir.

-         Sən nə gözəl yatırsan!

Hər bir valideyin dünyaya sağlam övlad gətirmək arzusu ilə yaşayır. Təəssüf ki, bir sıra uşaqlar bu və ya digər fiziki, psixi travmalarla, problemlərlə doğulur. Həkimlər bunun səbəbini müasir ekoloji mühitin qadın orqanizmində əmələ gətirdiyi fəsadlarla əlaqələndirir. Bəziləri isə bunu hətta müasir uşaqların spesifik problemləri kimi qəbul edir. Reallıq budur ki, hazırda qiperaktiv və diqqətsiz uşaqların sayı günü-gündən artmaqdadır. Simptomlarına və əlamətlərinə görə bu uşaqlar  nə psixikası pozulmuş, nə də sağlam kateqoriyaya aid edilmirlər.

Biri var idi, biri yox idi. Hər bir uşaq bu sözləri  maraqla və zövqlə dinləyir. Nağılları  analar nənələr və  tərbiyəcilər söyləyir. Uşaqlar isə özlərinə rahat pozada, sevimli yumşaq oyuncaqlarını qucaqlayaraq nağıllara və əhvalatlara qulaq asır.

Uşaqlar məktəbə qədəm qoyduqdan sonra  belə xoş gecələr, çox vaxt qayğısız uşaq günləri kimi arxada qalır. 

Bu qorxu yaşa uyğun olaraq dəyişir

Bu dəfə uşaqların mövsümi qarşılaşdıqları çətinliklərdən biri olan dəniz qorxusundan söhbət açmaq istəyirəm. Dəniz qorxusu uşağın yaşına uyğun olaraq dəyişir və əsasən, 3-6 yaş arası uşaqlarda idrak proseslərinin, xüsusən, təxəyyülün aktivliyi ilə əlaqədar olaraq, özünü daha intensiv göstərir.

Fəal uşaq yaxşıdır. Yəni bu o deməkdir ki, uşaq ilk növbədə sağlamdır.  O qacır, tullanır, yıxıb-dağıdır, dalaşır, dişləyir, rəqs edir, mahnı oxuyur və s. Belə uşağın anası ancaq uşaq yatanda sevinir.

-         Sən nə gözəl yatırsan!

Depressiya Dünya Sağlamlıq Təşkilatı tərəfindən ən əhəmiyyətli on sağlamlıq problemindən biri olaraq qəbul edilmişdir.

Aparılan araşdırmalar, ilk dəfə majör depressiyanın çox kiçik uşaqlarda belə xronikiləşə biləcəyini göstərmişdir.

Ölkəmizdə cinayətlərin demək olar ki, yarısı 25 yaş və 25 yaşdan aşağı olan uşaqlar və gənclər tərəfindən törədilir.  Böyük yaşlarda cinayət işləyənlərin yüzdə doxsanının uşaqlıq və gənclik yaşlarında cinayət işlədiklərinə rastlanmışdır.

Mövzuya bu tərəfdən baxıldığında, uşaq və gənclərdə cinayət səbəblərini tapmaq və bunların qarşısını almaq, bir tərəfdən cəmiyyətdə işlənən cinayətlərin də azalmasına kömək edəcəkdir.